Η εκπόνηση μελέτης από τον Διεθνή Οργανισμό Εργασίας (ΔΟΕ) για το θέμα εργασία στα χωράφια, δεν είναι καθόλου συνήθης. Προσωπικά δεν θυμάμαι να έχουμε ανατρέξει ποτέ στην πηγή αυτή εδώ και 30 χρόνια που ασχολούμαστε με το θέμα. Η έκδοση λοιπόν δύο «απανωτών» σχετικών εκθέσεων, η μία με ημερομηνία Μαΐου 2023 και η άλλη 1η Ιουνίου 2023, είναι προφανές ότι αρχικά μας προκάλεσε έκπληξη, την οποία διαδέχθηκε δέος και φόβος!!!
Για να ασχολείται ο ΔΟΕ με την αγροτική εργασία, τη δικαιοσύνη στην ύπαιθρο, την εκπαίδευση στην βιομηχανία τροφίμων κάτι πολύ σοβαρό πρέπει να συμβαίνει και κυρίως να έχει πάρει διαστάσεις παγκόσμιες. Και δυστυχώς έτσι φαίνεται...
Η πρώτη έκθεση με τον τίτλο Social justice for rural populations means prosperity for the planet (Κοινωνική Δικαιοσύνη για τον πληθυσμό της Υπαίθρου σημαίνει ευημερία για τον Πλανήτη). Βάζει ίσως για πρώτη φορά τόσο εμφατικά στην κορυφή της συζήτησης για τα θέματα υπαίθρου τον ανθρώπινο παράγοντα. Συνήθως άλλα τεχνικά μεγέθη, όπως μέγεθος εκμεταλλεύσεων, μηχανήματα, επενδύσεις, τεχνολογία μηχανημάτων κι εφοδίων, καταλαμβάνουν το κύριο σώμα σχετικών εκθέσεων διεθνών οργανισμών. Εδώ ο ΔΟΕ το λέει ξεκάθαρα: Πρώτα ο άνθρωπος! Επισημαίνει οτι ο ρόλος της υπαίθρου στη δημιουργία θέσεων εργασίας έχει υποεκτιμηθεί. Η φτώχεια, οι ανισότητες τόσο μεταξύ της υπαίθρου όσο και πόλεων – υπαίθρου, οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και η λιγότερη προσοχή που δόθηκε στην ύπαιθρο στις συνεχόμενες κρίσεις των τελευταίων ετών, έχουν προκαλέσει ένα εκρηκτικό κοκτείλ που χρίζει διαχείρισης. Ο διεθνής στόχος για την εξαφάνιση της πείνας μέχρι το 2030, δεν είναι πια εφικτός.
Στη συνέχεια, μπορεί ο καθένας μόνος του να ανακαλέσει έννοιες όπως Αραβική Άνοιξη για τις φτωχότερες χώρες, ή υψηλός πληθωρισμός τροφίμων στις ανεπτυγμένες χώρες και να αξιολογήσει συνειρμούς που προκαλούν. Η πείνα μάλλον επανέρχεται παγκοσμίως με νέο πρόσωπο ακόμη και σε ανεπτυγμένες χώρες. Γι' αυτό άλλωστε ένας οργανισμός που δεν έχει άμεση σχέση με το αντικείμενο, αποφάσισε να ασχοληθεί με το θέμα. Το ενδιαφέρον είναι ότι λέει τα πράγματα με το όνομά τους, στο βαθμό της διπλωματικής γλώσσας που οφείλει να ακολουθεί.
Εαν δεν προσεχθούν οι άνθρωποι της υπαίθρου ξεχάστε κατ’ αρχήν την κοινωνική γαλήνη και δευτερευόντως τη μάχη για την κλιματική αλλαγή. Η ύπαιθρος είτε ως προμηθευτής τροφής, είτε ως προστάτης του περιβάλλοντος, πρέπει να είναι ζωντανή για να επιτύχει αυτά που της ζητάμε. Πρέπει λέει να βελτιωθεί η συμμετοχή των γυναικών στην παραγωγική διαδικασία, να δοθεί η ελευθερία στους νέους να αναπτύξουν δράση, να βελτιωθούν οι δεξιότητες των αγροτών, να υπάρξει ανάλογη κοινωνική πρόνοια για όλους τους κατοίκους της υπαίθρου, να θεσπιστεί κοινωνικός διάλογος και τέλος να υπάρξει ενδιαφέρον για τους εποχιακούς εργάτες γης αναφέροντας την επιτυχημένη πολιτική πρόνοιας του Εκουαδόρ.
Θα είχε μεγάλο ενδιαφέρον, να προσπαθούσε κάποιος να κάνει μια κουβέντα σε Ελληνικό καφενείο ότι είναι ανάγκη να υιοθετηθούν και στην αγροτική παραγωγή οι κανόνες εργασίας και ασφάλειας που ισχύουν στην υπόλοιπη οικονομία. Κάτι σαν άγνωστο θέμα σε εξετάσεις Αρχαίων Ελληνικών.
Στη δεύτερη έκθεση Labour and skills shortages in the agro-food sector (εργασία και δεξιότητες στον αγροτοδιατροφικό τομέα) αναφέρεται οτι υπάρχει ανάγκη να θεσπιστούν τα γνωστά κριτήρια του ΔΟΕ για τους 1,2 δισ. ανθρώπους που εργάζονται στον κλάδο της μεταποιητικής αγροτικής βιομηχανίας παγκοσμίως. Με μια μόνο λέξη, «να προωθηθεί η κόσμια εργασία στον αγροτοδιατροφικό τομέα», ο ΔΟΕ βάζει τα όρια για την κυκλοφορία των τροφίμων τα επόμενα χρόνια. Βάζει δηλαδή το πλαίσιο αναφοράς, με το οποίο θα συγκρίνεται κάθε προιόν που θα κυκλοφορεί στις αγορές: είναι προιόν δουλειάς σκλάβων ή ανασφάλιστων εργατών απορρίπτεται, είναι προιόν παιδικής εργασίας απορρίπτεται, είναι προιόν που οι γυναίκες δεν συμμετέχουν απορρίπτεται, είναι προιόν που δεν βασίζεται στην τοπική κοινωνική αποδοχή και τον κοινωνικό διάλογο απορρίπτεται. Φυσικά τα άλλα θέματα όπως επιβάρυνση περιβάλλοντος, ασφάλειας κλπ δεν αφορούν τον ΔΟΕ και θα ισχύουν με βάση άλλες διατάξεις.
Υπάρχει μια εντύπωση μεταξύ των παραγωγών τροφίμων ότι λόγω της κρισιμότητας του προϊόντος που παράγουν, θα τύχουν εξαιρέσεων από τους πάσης φύσεως κανόνες. Φαίνεται ότι η πρακτική αυτή ανήκει στο παρελθόν και στην καλύτερη περίπτωση να αναμένεται μια πιο ήπια μεταβατική περίοδος σε σχέση με άλλους κλάδους. Οδεύουμε προς μια νέα κατάσταση, που η τροφή θα παίξει το ρόλο που πρέπει να έχει, τηρώντας παράλληλα και τις προϋποθέσεις που πρέπει να έχει.
Το εθνικό μας δράμα, είναι ότι οι περισσότεροι συμμετέχοντες στην πρωτογενή παραγωγή και την μεταποίηση προϊόντων διατροφής, έχουν άγνοια για το τι έρχεται. Η καθημερινή μάχη για την επιβίωση σε ένα περιβάλλον υπέρμετρου ανταγωνισμού και υψηλότατου πληθωρισμού, απορροφά όλη την ενέργεια των αγροτών, κτηνοτρόφων και αλιέων καθώς και των επιχειρηματιών μικρής κλίμακας. Έτσι μένουν οι μεγαλύτερες επιχειρήσεις οι οποίες διαθέτουν μηχανισμούς προσαρμογής στα νέα δεδομένα αλλά κι αυτές με μεγάλο συγκριτικά κόστος. Φυσικά οι πολύ μεγάλες, βρίσκονται σε πλεονεκτικότερη θέση.
Οφείλουμε να ομολογήσουμε οτι η ενασχόληση του ΔΟΕ με το θέμα μας σόκαρε για δύο λόγους: διότι πρώτον βάζει τα πράγματα στη σωστή τους διάσταση και δεύτερον αναδεικνύεται πέραν πάσης αμφιβολίας η κρισιμότητα των παγκοσμίου διάστασης θεμάτων διατροφική ασφάλεια και βιωσιμότητα
